Obecność archeologa podczas robót budowlanych zazwyczaj traktowana jest jako zło konieczne. O ile inwestor godzi się na opłacenie prac geologicznych czy poniesienie innych kosztów związanych z inwestycją, o tyle prace archeologiczne nie spotykają się już z takim zrozumieniem. Można zatem zadać pytanie: dlaczego? W niniejszym artykule chciałabym Państwu przybliżyć procedury towarzyszące pracom archeologów.
Jednym z ostatnich aktów prawnych regulujących sprawę prowadzenia badań archeologicznych jest podpisana 16 stycznia 1992 r. w La Valetta Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego (Dz. U. z 1996 r. Nr 120, poz. 564). Ujednolica ona przepisy dotyczące badań archeologicznych i ochrony obiektów archeologicznych dla całej Europy. Dziedzictwo archeologiczne jest nazwane w tekście „źródłem zbiorowej pamięci europejskiej i instrumentem dla badań historycznych i naukowych”.
22 października 2000 r. we Florencji podpisano Europejską konwencję krajobrazową (Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98), która również uwzględnia konieczność chronienia źródeł archeologicznych. W tym dokumencie zwrócono uwagę na obowiązek wdrażania polityki ochrony krajobrazu jako dziedzictwa kulturowego, jak również na konieczność współpracy różnych podmiotów na szczeblu regionalnym i lokalnym.
Niezwykle ważnym dokumentem stała się Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, podpisana 20 października 2005 r. w Paryżu (Dz. U. z 2007 r. Nr 215, poz. 1585), omawiająca różnorodne formy ochrony wyrazu kulturowego, tworzenia warunków rozwoju kultur i swobodnego oddziaływania na płaszczyźnie lokalnej, krajowej i międzynarodowej.
W Polsce Dekret Rady Regencyjnej „O opiece nad zabytkami sztuki i kultury” podpisano już 31 października 1918 r. Akt ten uważa się za najstarszy dokument prawny dotyczący ochrony zabytków w naszym kraju.
Współcześnie Konstytucja RP w rozdz. I, art. 5 i 6, odnosi się do zagadnień dziedzictwa kulturowego, stanowiąc, że „Rzeczpospolita Polska strzeże dziedzictwa narodowego i stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do substancji zabytkowej”.
Osobą odpowiedzialną za ochronę zabytków w administracji państwowej jest minister kultury i dziedzictwa narodowego. Do jego obowiązków należy m.in. powoływanie i odwoływanie generalnego konserwatora zabytków w randze wiceministra oraz opiniowanie decyzji wojewodów w sprawie powoływania i odwoływania konserwatorów wojewódzkich. W strukturach samorządowych powoływani są także konserwatorzy miejscy, gminni lub powiatowi, ale mogą oni podejmować tylko decyzje dotyczące obiektów niewpisanych do rejestru zabytków. Ciałem opiniotwórczym jest Narodowy Instytut Dziedzictwa pozostający w bezpośredniej zależności od ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
[ . . . ]
Aby przeczytać artykuł w wersji elektronicznej, musisz posiadać opłaconą PRENUMERATĘ.
