Epidemia COVID-19 wywołuje szereg konsekwencji w obszarze realizacji inwestycji w branży drogowej. Doświadczenia ukazują, że epidemia wpływa m.in. na: ograniczenie dostępności kadry pracowniczej (w szczególności wobec mocno limitowanej możliwości realizacji prac budowlanych w sposób zdalny), utrudnia dostęp do materiałów i sprzętu, wywołuje zaburzenia w łańcuchu dostaw, ale również spowalnia działania urzędów (w tym w zakresie wydawanych decyzji). Epidemia COVID-19, jak również wynikające z niej konsekwencje, aktualizują problematykę wpływu siły wyższej na realizację zamówień z branży drogowej, w tym na wzajemne roszczenia stron – inwestora względem wykonawcy i wykonawcy względem zamawiającego.
Epidemia jako przykład siły wyższej Pojęcie siły wyższej nie występuje wprost w przepisach ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, regulujących zasadniczy sposób zawierania umów przez podmioty publiczne, w tym również w branży drogowej. Powyższe nie wyłącza jednak możliwości powołania się na siłę wyższą jako okoliczność mającą wpływ na realizację umowy o zamówienie publiczne. Niezdefiniowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny siła wyższa oznacza zdarzenie, które jest zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec (postanowienie SN z 16 września 2011 r., IV CSK 77/11). Epidemia COVID-19 wykazuje potencjał kwalifikowania jej jako przejaw siły wyższej w ww. rozumieniu. Skonkretyzowana kwalifikacja musi jednak nastąpić w danym stanie faktycznym i z uwzględnieniem swoistości zawieranej umowy. Inaczej należy ocenić „możliwość przewidzenia” epidemii w styczniu bieżącego roku (pomimo, że oznaki epidemii ujawniały się w Chinach) niż w marcu, kiedy epidemia na terenie kraju była faktem powszechnie znanym, a niemożliwe do przewidzenia były jej skala i konsekwencje.
Po stronie podmiotów publicznych może wystąpić chęć zrealizowania inwestycji infrastrukturalnych w okresie ograniczonego ruchu pojazdów (w celu minimalizacji negatywnego wpływu na otoczenie, mieszkańców, ruch lokalny itp.). Należy jednak wyczulić zarówno podmioty publiczne jak i wykonawców na to, że powinni zwrócić szczególną uwagę na ograniczoną możliwość powołania się na siłę wyższą w przypadku zawierania umów w trakcie trwającej epidemii. Ze względu na powyższe rekomendowane jest wprowadzanie klauzul kontraktowych dedykowanych realizacji zamówienia w okresie epidemii, jak również wprowadzeniu „skrojonych na miarę” klauzul przeglądowych (postanowień dozwalających na zmianę umowy).
